Tegen de commissie gelijke behandeling

‘De Islam ligt als een brok graniet in de Nederlandse polder’, schreef J. A. A. van Doorn ooit. Als de Commissie Gelijke Behandeling (CGB) uitspreekt dat een Marokkaanse economiedocente haar mannelijke collega’s op een Utrechtse vmbo-school geen hand hoeft te geven, omdat dat ineens toch niet blijkt te mogen van haar islamitische geloof, geeft dat dan ook onmiddellijk aanleiding tot felle debatten die alle kanten opspringen. De kern van het probleem blijft daardoor echter teveel in het vage.
Een minister op verkiezingspad, mevrouw Verdonk, riep vorige week direct dat de CGB wat haar betreft kan worden afgeschaft. Zij noemde de uitspraak ‘te gek voor woorden’ en gaf aan dat ze ook met andere uitspraken van de CGB ‘grote moeite’ had. Daarmee doelde ze ongetwijfeld op de recente uitspraak van de CGB die een Marokkaanse man in het gelijk stelde die weliswaar ‘klantmanager’ bij de Rotterdamse sociale dienst wil zijn, maar weigert om vrouwen een hand te geven.

Politici van alle kleuren namen ook afstand van de uitspraak, en noemden die ‘onbegrijpelijk’ (minister Van der Hoeven), ‘ongelukkig’ (PvdA’er Dijsselbloem) of zeiden er ‘grote moeite’ mee te hebben (de premier zelve). Maar het voorstel van Verdonk ging hun natuurlijk te ver.

En dat is toch ook weer vreemd. Als een commissie doet wat zij moet doen, binnen de juridische kaders die de wetgever haar in 1994 in de Algemene Wet Gelijke Behandeling heeft gesteld, dan moet je óf die uitspraak accepteren, óf aantonen dat de commissie tot een andere uitspraak had kunnen en moeten komen. En wanneer je dat laatste vindt, dan kun je daaruit weer de conclusie trekken dat de kaders blijkbaar te vaag of te vrijblijvend zijn en dan moet je als wetgever je verantwoordelijkheid nemen en duidelijkheid verschaffen.

De CGB verwijst in haar uitspraak naar de vrijheid van godsdienst en neemt dus het standpunt in dat een multiculturele samenleving als de Nederlandse meer ruimte aan religieuze vrijheid moet bieden en niet langer kan kiezen voor het opleggen van westerse normen. Een knikje of een lichte buiging is ook een ‘respectvolle’ manier van begroeten. Neutraal is niet hetzelfde als westers of Nederlands, volgens de CGB. Het wettelijke kader waarbinnen de commissie functioneert trekt grenzen waarbinnen zij van geval tot geval afweegt hoe de spanning tussen non-discriminatie en godsdienstvrijheid uitvalt. Omdat je, in dit geval, fatsoen ook anders kunt doen, prevaleert de vrijheid van godsdienst. ‘We geven bewust tegengas aan het verbieden van islamitische uitingen’, zei voorzitter A. G. Castermans in een toelichting.
Wanneer de commissie de ‘angst voor de islam’ (Castermans) wil bestrijden, had zij echter ook voor een andere weg kunnen kiezen. De weigering van een man om een vrouw of van een vrouw om een man een hand te geven, is een keuze die gebaseerd is op een waarde, de ongelijkheid van man en vrouw, die in strijd is met de westerse visie op seksualiteit en met Nederlandse omgangsvormen. Wij geloven nu eenmaal niet dat een beetje vent zichzelf niet meer in de hand heeft zodra hij een stukje vrouwenhuid voelt. Het geven van een hand is in Nederland dan ook volstrekt normaal en een uiting van alledaagse hoffelijkheid. Afwijking van die norm leidt alleen maar tot nodeloze vervreemding van elkaar.

Met haar uitspraak kiest de commissie er in feite voor om de islam als een brok graniet in de Nederlandse polder te laten liggen. Zij bestrijdt discriminatie door op een indirecte manier de integratie te verhinderen door discriminatie op de arbeidsmarkt (als gevolg van de weigering een hand te geven) in stand te houden en daarmee achterstand te bevorderen.

Het oordeel van de commissie vervreemdt haar van de Nederlandse samenleving, en het is aan de politiek het misplaatste gelijkheidsdenken uit zijn ivoren toren te halen. Maar dan moet de politiek dus de Algemene Wet Gelijke Behandeling aanpassen, en daarin een helder lijstje opnemen van waarden en omgangsvormen die wij in Nederland niet ter discussie willen stellen. Links is al genoeg in verwarring. Laat de politiek daarom aan het linkse bolwerk dat de CGB is duidelijk maken wat in Nederland misschien niet neutraal maar wel normaal is, zodat zij ook weer weet waar zij aan toe is.

Een versie van deze column is verschenen in Binnenlands Bestuur.