Naargeestige afgunst

De majesteit zal begin volgende week de Gouden Koets weer bestijgen, en zich richting Ridderzaal begeven om de daar verzamelde leden van de Staten-Generaal op de hoogte te stellen van de plannen van haar regering voor het komende jaar.

De leden zullen veel bekends horen want de belangrijkste plannen zijn, opnieuw en zoals gebruikelijk, al weer uit gelekt.

Die plannen getuigen van een moedbenemende naargeestigheid. Wat je zou willen zien – ruimte, lucht, groei en dynamiek – zie je niet, wat je niet wilt zien – gemillimeter, lastenverzwaring, bedilzucht – duikt helaas overal op.

Om de nieuwe plannen te kunnen financieren neemt het kabinet de toevlucht tot enkele platte en voor de hand liggende maatregelen. Meer geld afpakken van de mensen, in de veronderstelling dat je dat geld veel beter weet te besteden dan die mensen zelf.

En zo gaat het btw-tarief met 5 procent omhoog, van 19 naar 20 procent. Nog makkelijker en platter: de accijns op roken, alcohol en benzine gaat ook (weer) omhoog. En natuurlijk wordt ook weer de leaseauto als melkkoe gebruikt. De Bosbelasting voor gepensioneerden wordt eerder ingevoerd dan aangekondigd, en de aftrekbaarheid van pensioenpremies wordt beperkt. Eigenaren van dure huizen worden extra belast door een stijging van het eigenwoningforfait voor huizen van meer dan 1 miljoen euro.

Ik weet niet of deze laatste maatregel tot veel compassie met die eigenaren van dure huizen zal leiden. Maar die lijkt mij toch op zijn plaats. Want stel dat je in Amsterdam woont, en daar dertig jaar geleden een huis hebt gekocht dat inmiddels meer dan 1 miljoen waard is (en dat je nu helemaal niet zou kunnen kopen) en dat je gewoon van plan bent er te blijven wonen. Dan leidt die stijging van het forfait voor een extra kostenpost van duizenden, zo niet tienduizenden euro’s.

Iedereen begrijpt dat hiermee hardwerkende Nederlanders de plannen van het kabinet moeten gaan betalen. Het ergst denkbare – de combinatie van een overheid die denkt zich overal mee te moeten bemoeien en daar veel geld voor nodig heeft, en het altijd weer pakken van de groep mensen waarop de economie drijft – getuigt van een deprimerende naargeestigheid. Het bewijst een gebrek aan elan en schwung die zeker in een periode van economische groei eigenlijk ondenkbaar zou moeten zijn.

Een kabinet als dit handelt in de veronderstelling dat niet burgers maar de regering de motor van een samenleving is. Daarom bieden zij geen ruimte – door lagere belastingen, minder regels en minder bemoeizucht – maar leggen zij zwaardere lasten op en bemoeien ze zich tot achter de achterdeur met de levens van burgers.

In dit klimaat is het te hopen dat er krachtig liberaal tegenwerk komt. Mark Rutte, leider van de VVD, heeft deze week in een speech bij de opening van het academisch jaar in Eindhoven veelbelovende dingen gezegd. Hij gruwt overduidelijk van de synthese van calvinistische middelmatigheid en sociaal-democratische nivelleringsdrift waarvan dit kabinet de belichaming is. Hij bepleit een overheid die zich beperkt tot de taken waar we een overheid voor hebben: een overheid die burgers beschermt tegen geweld, die de waarden van de democratische rechtsstaat handhaaft, zorgt voor een goede infrastructuur, de perverse ontwikkelingen van de afgelopen decennia in het onderwijs ongedaan maakt, ruimte biedt aan de vakbekwaamheid van artsen en leraren en agenten, en vooral: lasten verlicht.

Belastingbevrijdingsdag valt in Nederland ergens in de tweede helft van de maand juni. Dat betekent dus dat de gemiddelde burger (bijna) de helft van het jaar werkt om de speeltjes van politici te financieren.

‘Ik ben ervan overtuigd’, aldus Rutte, ‘dat een samenleving zelf veel beter en efficiënter met geld omgaat dan ministers, staatssecretarissen en ambtenaren’.

Zo is dat. Maar zo’n uitspraak getuigt van een vertrouwen in de kracht van burgers en de civil society die je binnen de huidige regeringsploeg niet aantreft. Geld afgeven, en wachten op ambtenaren die je problemen komen oplossen – dat is het devies van dit rood-gereformeerde kabinet.

Laten we uit protest aanstaande dinsdagmiddag niet achter de televisie gaan zitten.

*) Eerder verschenen in Binnenlands Bestuur.