Geschapen geschenk uit de hemel

Nederlanders de islam uitleggen is net zoiets als het geven van seksuele voorlichting aan kinderen van acht, vindt arabist Hans Jansen. Toch probeert hij het nog een keer, op een uitgelezen moment. Een recensie van zijn nieuwste boek

De film ‘Fitna’ van Geert Wilders heeft zeer gemengde reacties opgeroepen. Allereerst overheerste de opluchting omdat de film minder liederlijk en godslasterlijk was dan verwacht. Wilders heeft geen Koran verbrand of bezoedeld, en daardoor werden moslims,
tot nog toe althans, niet echt heel erg boos, en hoefden wij niet bang te worden. Waarmee Wilders’ belangrijkste punt direct bewezen was: de islam is een heel ander geloof dan jodendom en christendom omdat aanhangers religiekritiek met geweld of dreigingen met geweld plegen te pareren, en ook als die uitblijft zijn we er zo bang voor dat we bij voorbaat onze verontschuldigingen aanbieden. W. F. Hermans en de onlangs overleden Hugo Claus deden dat nooit als zij een niet al te vleiende karakteristiek van het katholieke geloof gaven.

De kritiek op ‘Fitna’ richtte zich op drie zaken. Allereerst zou de film vooral uit buitenlandse beelden bestaan, en zouden die niets zeggen over de situatie in Nederland – alhoewel er opnames waren van boerka’s in Nederlandse straten en van de moord op Theo van Gogh.

In de tweede plaats zou de film vilein zijn omdat Wilders de suggestie zou wekken dat de gruweldaden van extremistische moslims iets zouden zeggen over de 1 miljoen moslims die inmiddels Nederland bevolken – alhoewel we weten, op grond van wetenschappelijk onderzoek, dat 10 tot 20 procent van een moslimbevolking naar extremistische posities radicaliseert. De overgang in de film – van de schokkende buitenlandse beelden naar de vraag of dit iets te maken heeft met een mogelijke islamisering van Nederland in de toekomst – is dus niet alleen retorisch.

In de derde plaats riepen beroepsmoslims dat de citaten uit de Koran of verkeerd waren vertaald of ‘uit hun context’ waren gerukt, en dat was schandalig.

Dit is een lastige discussie. Zelf nam ik onlangs deel aan een debat waarbij iemand uit het publiek aan de islamitische referent vroeg hoe moslims eigenlijk tegen joden en christenen aankijken. Hij antwoordde met een haast triomfantelijke glimlach dat moslims joden en christenen als ‘volkeren van het boek’ zo hoog achtten dat zij in feite gelijkwaardig waren aan moslims. Maar in de Koran staat toch echt (soera 9:30) dat zij die geloven dat Jezus de Zoon van God is (en dat doen christenen) vervloekt zijn, gevolgd door de wens dat Allah ze zal bestrijden. En de positie van joden en christenen in islamitische landen is veelal toch tweederangs, inclusief de verplichting aan hen om een extra belasting (gizya) te betalen.

In de verwarring die altijd en overal in publieke debatten optreedt zodra de inhoud en status van de Koran ter sprake komt – een verwarring die de komende tijd alleen maar zal toenemen nu Geert Wilders heeft aangekondigd dat hij het hele land door een reeks van debatten over zijn film wil gaan voeren – is het nieuwe boek van de arabist Hans Jansen een geschenk uit de hemel, al is het dan niet ongeschapen. In antwoorden op 250 meer en minder prangende vragen legt Jansen, hoogleraar aan de universiteit van Utrecht, kristalhelder uit wat de islam voor een geloof is. Hij doet dat voor ‘varkens, apen, ezels en andere beesten’, zoals u en ik in de Koran heten.

Jansen heeft wel eens – in een bui van een zekere moedeloosheid wellicht – dat de uitleg van de islam, iets waartoe Jansen bijna dagelijks door de media wordt geroepen, hem wel eens deed denken aan het geven van seksuele voorlichting aan kinderen van een jaar of acht: het onderwerp is ongetwijfeld van belang, maar ze zijn er nog niet aan toe. Misschien is Nederland er – mede dankzij de film van Wilders – nu wel aan toe. Zijn boek verschijnt dus op een uitgelezen moment, en is uitstekend, met een mild-ironische ondertoon, geschreven. Er is binnen enkele weken al een derde druk van verschenen.

Wat is de Koran eigenlijk? Jansen: ‘Volgens de islam is de Koran het woord van God, doorgegeven aan zijn Profeet Mohammed (570 – 632). De Koran telt 114 hoofdstukken, die “soera” worden genoemd. (…) De Koran bevat meer algemene opdrachten en minder verhalen dan de Bijbel. Het zijn de algemene opdrachten van de Koran die tot de problemen met de rest van de wereld leiden. Te denken valt bijvoorbeeld aan het zogenoemde zwaardvers, soera 9:5, waar we lezen: “Doodt de ongelovigen waar ge ze maar vindt”.’

Maar nemen de mensen die daadwerkelijk geloven dat de Koran het ongeschapen woord van God is, al die ‘algemene opdrachten’ wel letterlijk?

Jansen: ‘Het gaat bij de Koran niet zozeer om letterlijk nemen, als wel bereid zijn de opdrachten die de Koran ondubbelzinnig geeft, toe te passen’. De discussie loopt alleen over de vraag wie die opdrachten moet toepassen: islamitische staten of individuele moslims.

Maar Nederlandse moslims, die aardige gehoofddoekte meisjes achter de kassa bij Albert Heijn en al die aardige mannen die komen uitleggen dat de islam toch echt iets heel anders is dan wij denken – zij ook? Een groot percentage van hen veroordeelt toch het geweld dat in naam van de islam is en wordt gepleegd?

Jansen: ‘Dat percentage kon wel eens niet zo hoog zijn. Veel moslims billijken het gebruik van geweld, omdat volgens hen Amerika en Israël ook buitensporig geweld gebruiken tegen de moslims. De discussie hierover vervalt al snel in welles-nietes. De chronologie nog eens bekijken kan soms helpen. Begin jaren negentig startte de ellende met de invasie van Irak in Koeweit. Begin eenentwintigste eeuw startte de ellende met de aanval op het World Trade Center op 11 september 2001.’

Maar maakt de radicale islam wel enige kans in Nederland? Jansen: ‘De geestverwanten van Bin Laden hebben plannen voor de gehele wereld, vooral voor het arrogante Westen. Nederland maakt daar deel van uit, en is als proeftuin heel geschikt.’

Hoe geschikt Nederland als proeftuin is, heeft het paniekerige kabinet-Balkenende de afgelopen weken afdoende bewezen. Het lag al op zijn rug voordat de film verschenen was.

Maar het voorstel van Wilders om de Koran te verbieden, noemt Hans Jansen barbaars. Hij lijkt eerder te neigen naar een algemeen gebod om de Koran te lezen, zodat we weten waarmee we te maken hebben. En wie daar om begrijpelijke redenen geen zin in heeft, kan volstaan met de lectuur van dit boek van Hans Jansen zelf. Zodat we het gelul, gelieg en gedraai als zodanig zullen doorzien en doorprikken.

Hans Jansen
Islam voor varkens, apen, ezels en andere beesten
Uitgeverij Van Praag € 12,50

*) Deze recensie verscheen eerder in HP/DeTijd.