Macht noch gezag

Geert Wilders en Rita Verdonk gloriëren dezer dagen als nooit tevoren. Wilders bracht zijn film Fitna uit en beleefde opnieuw een finest hour toen de Tweede Kamer daar een avondvullend debat aan wijdde. Lang bleef hij daarin fier overeind, totdat hij in de val trapte die het kabinet listig voor hem had opgezet. Eerst zei Balkenende dat er alle reden was geweest om alarm over de film te slaan omdat Wilders iets over de inhoud had onthuld. Het was aan minister Hirsch Ballin om vervolgens met twee gespreksverslagen op de proppen te komen waaruit zou blijken dat Wilders in gesprekken met Tjibbe Joustra, de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding, en met de ministers van Justitie en Binnenlandse Zaken had verteld dat hij de Koran zou verscheuren en verbranden. Waarop Wilders verontwaardigd verkondigde dat hij zich ‘belazerd’ voelde, en gedecideerd uit het debat stapte.

Wie heeft er gelogen? Dankzij uitspraken van Joustra zelf, gedaan in De Pers, weten we dat er meerdere bronnen voor de analyse van het gesprek tussen hem en Wilders zijn gebruikt. En in het verslag van het gesprek met Hirsch Ballin en Ter Horst wordt alleen vermeld dat Wilders een toelichting op de film heeft gegeven, maar de inhoud van die toelichting wordt niet beschreven. Het meest waarschijnlijk is dus, vooralsnog, dat de ‘gespreksverslagen’ in werkelijkheid analyses zijn waarbij ook informatie is verwerkt die via andere bronnen bekend was geworden. Jan Marijnissen van de SP stelde waarschijnlijk de intelligentste vraag van de avond, toen hij zich hardop afvroeg of de informatie over de inhoud van de film ook via de inlichtingendiensten in het ‘verslag’ terecht kunnen zijn gekomen. Die onderscheppen immers Wilders’ data- en telefoonverkeer. Hirsch Ballin had de nodige twijfel kunnen wegnemen wanneer hij expliciet had gezegd dat Wilders zelf over de inhoud van de film en met name over het slot (het verscheuren en verbranden van de Koran) had verteld. Maar Hirsch Ballin liet dat na, ook in antwoord op de vraag van Marijnissen en later op die van Bas van der Vlies van de SGP.

Minstens zo opvallend is dat minder dan de helft van de bevolking gelooft dat het kabinet de waarheid over de gang van zaken heeft gesproken.
Kort daarop werd ook bekend dat Wilders’ PVV in de opiniepeilingen weer is gestegen. Volgens Maurice de Hond staat hij op achttien zetels.

Diezelfde peilingen maakten duidelijk dat ook de ster van Rita Verdonk stijgende is. Na de presentatie van haar beweging Trots op Nederland, vorige week donderdag in de Amsterdamse Passenger Terminal, zou zij, volgens De Hond, 22 zetels behalen (tegen 17 een week eerder); TNS/NIPO kent Verdonk zelfs 25 zetels toe. Tegelijkertijd is de malaise bij de andere partijen groot. De VVD staat (volgens De Hond) nu op dertien zetels, een historisch dieptepunt. De drie grote partijen in het politieke midden – PvdA, CDA en VVD – staan nu samen op 66 zetels, en ook dat is een historisch laagterecord. Tot voor kort dachten we nog dat CDA en PvdA in ieder geval altijd een regering kunnen vormen; nu kan zelfs een coalitie van ‘nationale eenheid’ niet meer op een meerderheid in de Tweede Kamer rekenen.

Het grote probleem daarbij is natuurlijk niet alleen dat het politieke centrum geen macht meer heeft – en ook haar gezag blijkt te hebben verloren. Groter nog is het probleem van het ontbreken van een alternatief voor het geïmplodeerde kartel. Uit de manier waarop Rita Verdonk haar plannen heeft gepresenteerd, en de manier waarop zij haar inhoudelijke programma wil gaan schrijven, blijkt dat zij een verbinding tot stand wil brengen tussen zichzelf als revolutionaire volkstribuun en de stem van de massa, die een meerderheid vormt en waarvan de wil alleen al om die reden wet moet zijn. Het resultaat zal een tirannie van de meerderheid zijn die minderheden zonder enige scrupule zal behandelen.

Je kunt dit kabinet lamlendigheid verwijten omdat alle belangrijke kwesties op de baan worden geschoven. Maar je kunt er ook stiekem een beetje blij mee zijn. Al dat gedoe, daar komen maar verkiezingen van. En niemand is benieuwd naar de uitslag.

*) Eerder verschenen in Binnenlands Bestuur.