Terug bij af: Balkenende-IV

De rood-christelijke coalitie van CDA, PvdA en ChristenUnie dient zich aan als een kabinet van de gemeenschap. In de keuze voor ‘sociale cohesie’ en ‘maatschappelijke investeringen’ voltrekt dit VU-kabinet een bewuste breuk met het individualisme zoals dat heeft gedomineerd in eerdere kabinetten waarvan VVD en D66 deel uitmaakten.

Die keuze heeft sympathieke kanten. Dat een aparte minister zich gaat ontfermen over jeugd en gezin, en dat er alternatieven worden ontwikkeld voor abortus en euthanasie zodat keuzes voor levensbeëindiging niet onder druk of dwang worden genomen, lijkt mij winst. Maar wie de balans opmaakt, kan een opkomende depressie maar ternauwernood onderdrukken.

Er valt hier veel te noemen: van het financiële beleid, dat op te optimistische verwachtingen wordt gebaseerd en gepaard gaat met boterzachte bezuinigingen (op het aantal ambtenaren, terwijl iedereen weet dat dat bestand alleen maar uitdijt), tot de verhoging van uitkeringen en de terugkeer van gesubsidieerde banen.

Erger nog is het besluit om in bepaalde sectoren (zoals zorg en onderwijs) wel ‘doelen’ aan te geven en geld beschikbaar te stellen, maar de verdere invulling van het beleid te laten afhangen van overleg met het ‘maatschappelijk middenveld’. Dat zou nog aardig zijn wanneer die ‘ civil society’ zou worden gevormd door vrije burgers die zichzelf hebben georganiseerd. Maar we hebben hier te maken met kartels, die tot nog toe niet hebben uitgeblonken in uitbundige aandacht voor de positie van, bijvoorbeeld, leerkrachten en verplegenden.

Het gevaar is groot dat een vermeende keuze voor de samenleving vastloopt in het overleg van de Nederlandse polder, waar iedereen mee mag praten behalve de mensen om wie het gaat. Dit zich afsluiten van de samenleving blijkt ook uit de keuze om niets te gaan doen aan bestuurlijke vernieuwing en uit het besluit een Europese grondwet niet opnieuw in een referendum aan de bevolking voor te leggen. ‘ Het volk is een monster’, zeggen de drie VU-heren de dichter Komrij na. En dus sluiten zij zich op in een systeem van partijen en organisaties dat al lang niets meer representeert, en sluiten zij zich daarmee af van de samenleving waarvoor zij zeggen te kiezen.

Maar het meest deprimerende zijn de keuzes die de heren hebben gemaakt op het terrein dat bij de verkiezingen het belangrijkst was – maar niet voor de dames en heren politici. Aan immigratie wordt nauwelijks een woord vuil gemaakt, en integratie wordt ondergebracht bij volkshuisvesting op het ministerie van VROM. En de PvdA’er Aboutaleb wordt genoemd als de man die daar wel eens met de scepter kan gaan zwaaien.
Dat gaat natuurlijk niet goed.

Het debat zoals dat de afgelopen jaren over immigratie en de integratie van niet-westerse allochtonen is gevoerd, was hier en daar scherp en hard. Maar de winst was dat de erkenning zich verbreidde dat het probleem vooral van culturele en religieuze aard was. Niet de sociaal-economische omstandigheden leidden tot vervreemding en radicalisering, maar de cultuur en het geloof, en daarover moest het debat dus primair gaan.

Door het probleem nu opnieuw tot een sociaal-economische kwestie, of zelfs een volkshuisvestingskwestie te maken, zetten we grote stappen terug in de tijd – als we daarmee al niet weer terug zijn bij af.

Die keuze is niet alleen dom maar ook gevaarlijk. In een interview met het nieuwe weekblad Opinio legde de Amsterdamse hoogleraar Sjoerd Karsten vorige week uit dat de voortgaande immigratie uit landen met een laag onderwijsniveau een situatie op zwarte scholen in stand houdt die er alleen maar toe leidt dat leerlingen naar beneden worden getrokken. Als gevolg daarvan lopen zij het grote gevaar dat zij in baantjes aan de onderkant van de arbeidsmarkt zullen blijven hangen. In datzelfde blad zegt de Marokkaanse ‘ burgemeester’ van Slotervaart, Ahmed Marcouch (PvdA), dat vervreemding en radicalisering het gevolg zijn van een identiteitsvorming in de vroege jeugd van kinderen en dat die vorming door de religie wordt bepaald.

Een softe aanpak van immigratie – door niet strenger te selecteren – en van integratie – door het tot een sociaal-economisch probleem te reduceren en de echte factoren te negeren – leidt dus tot de instandhouding en uitbreiding van een onderklasse en tot voortgaande radicalisering onder moslimjongeren.

Het aloude ideaal van de volksverheffing vormt blijkbaar geen integraal onderdeel van de gemeenschapszin die dit rood-christelijke kabinet wil uitdragen. Mag het snel vallen.

*) Een versie van dit stuk verscheen eerder in Trouw.