Drie dagen van voorzichtige hoop

Zoals bekend zijn het je beste vrienden die je je feilen tonen. Om die reden wil ik graag nog eens ingaan op de ontwikkelingen binnen de PvdA.

Laten we met het goede nieuws beginnen: er was eventjes, heel eventjes, enige reden tot hoop. De partij kwam een paar maanden geleden onaangenaam in het nieuws toen bekend werd dat het PvdA-gemeenteraadslid Ehsan Jami een comité voor ex-moslims wilde oprichten, en dat een groepje partijgenoten aangevoerd door filmmaker Eddy Terstall daar zo van schrok dat ze de jonge man uit Iran wilden gaan ‘begeleiden’. Dat bleek in het sociaal-democratisch jargon een ander woord voor ‘censureren’: Jami moest zijn toon en de inhoud van zijn uitspraken matigen omdat anders de allochtone achterban zich wel eens boos van de partij kon afwenden.

Maar toen kwam schrijver Joost Zwagerman kort daarop, in mei, met een essay waarin hij zijn Schaamte voor links uiteenzette. Zijn kritiek was niet kinderachtig: hij verweet ‘links’, en in het bijzonder de PvdA, zowel op het terrein van het onderwijs als inzake het multiculturalisme en de ‘moraliserende overheid’ te hebben gefaald. Maar Zwagerman, en dat is dus het goede nieuws van de afgelopen periode, kreeg geen begeleidingscommissie maar een heus debat in de Amsterdamse Singelkerk, waar partijprominenten als Wouter Bos, staatssecretaris Ahmed Aboutaleb, wethouder Adri Duivesteijn en de kamerleden Diederik Samsom en Jeroen Dijsselbloem met hem de discussie aangingen.

En er viel bij die gelegenheid zelf enige winst te noteren, en er kon dus voorzichtig enige hoop worden gekoesterd. Want Bos zei bij die gelegenheid dat we in het islamdebat niet om het doen van generalisaties heen kunnen. Aboutaleb wist zelfs dat Geert Wilders heel precies weet waar de pijn in de samenleving zit, en dat je zijn PVV dus serieus moet nemen. Bos nam afstand van old school PvdA’er Ella Vogelaar, minister van integratie, die het – anders dan Bos zelf – niet over boerka’s wil hebben. En hij prees ‘vooruitstrevende types’ als Zwagerman en Dijsselbloem. ‘Zij scheppen ruimte waarna ik als leider de nieuwe consensus kan bepalen’, zei hij tegen Kustaw Bessems (journalist van De Pers, een krant die je tegenwoordig moet lezen om dit soort dingen goed te kunnen volgen). Die uitspraak getuigt niet echt van leiderschap, maar vooruit, het is al heel wat.

Maar de voorzichtige hoop kon niet langer dan een dag of drie worden gekoesterd. Drie dagen na het debat in de Singelkerk publiceerde Trouw een aanstootgevend interview met Vogelaar waarin zij zei dat onze cultuur op den duur joods-christelijk-islamitisch moet worden. Er wonen hier nu eenmaal 1 miljoen moslims. En weer een paar dagen later zei Bos himself dat Nederland een centrum van islamitisch bankieren moet worden.

Beide uitspraken waren ongetwijfeld bedoeld om die allochtone achterban van de PvdA gerust te stellen en te vleien (en ze voelden zich gevleid), maar getuigen vooral van een onthutsende onwetendheid waarvan vooral die allochtone achterban zelf het slachtoffer zal worden.

Of een cultuur joods of christelijk is, dan wel (ook) islamitisch, heeft niets met de aanwezigheid van joodse, christelijke of islamitische bewoners te maken (wat Vogelaar ons wilde doen geloven). Onze cultuur is nogal schatplichtig aan de klassieke beschaving, terwijl het aantal Grieken en Romeinen dat zich hier metterwoon heeft gevestigd, mij te verwaarlozen lijkt. Bovendien heeft Vogelaar geen enkel oog voor elementen uit de islamitische cultuur die onverenigbaar zijn met de joods-christelijke beschaving, en daarmee houdt zij moslims gevangen in een tribale cultuur die hen blijvend op achterstand zal zetten.

Hetzelfde geldt voor Bos. Zoals de arabist Hans Jansen onlangs in het weekblad Opinio heeft uitgelegd, verbiedt de Koran geen rente maar woeker. Bovendien hebben de meeste moslims helemaal geen moeite met het betalen van rente. Door de fundamentalistische interpretatie te volgen, schept Bos ruimte voor een fraude- en leugengevoelige praktijk die de moslims die voor de listige constructies zullen vallen, veel schade zal berokkenen.

Een moment van verlichting blijkt binnen de PvdA snel door ideologische en electorale verblinding te worden gevolgd – en dan te bedenken dat er in Nederland niet snel iets zal veranderen zolang de PvdA de partij blijft die zij maar al te vaak blijkt te zijn.

*) Ook verschenen in Binnenlands Bestuur.