Laten we oproep Ayaan Hirsi Ali serieus nemen

Op de opiniepagina van de Volkskrant van vandaag heb ik een artikel gepubliceerd waarin ik inga op het nieuwste boek van Ayaan Hirsi Ali, en in het bijzonder op haar voorstel tot een bondgenootschap tussen liberale humanisten en de christenheid in zijn vrijzinnige variant. Ik heb mijn vragen bij dat voorstel, maar het lijkt me een goed idee de oproep van Ayaan serieus te nemen.

Ayaan Hirsi Ali was deze week in Amsterdam om in besloten kring haar nieuwe boek (Nomade) te presenteren: het tweede deel van haar autobiografie, dat over haar vertrek uit Nederland (zomer 2006) en haar jaren in Amerika gaat.



In dit boek – even fascinerend en lezenswaardig als het eerste deel uit 2006 (Mijn vrijheid) – vertelt ze dat ze in juni 2007 samen met de Nederlandse priester Antoine Bodar in een restaurant in Rome wijn zat te drinken. Ze keek om zich heen, zag de prachtige gebouwen en de cultuur, en realiseerde zich ineens dat zij naar vergane glorie zat te kijken. Het christendom in Europa was aan het wegkwijnen. Kerken komen leeg te staan en worden verbouwd tot appartementencomplexen of kantoren of zelfs tot moskeeën, die overal als paddenstoelen uit de grond schieten.

Ze boog zich voorover naar Bodar, en nodigde hem uit met haar na te denken over de mogelijkheden om de kerk weer in een positie te brengen waarin ze de ‘spirituele wedstrijd’ met de islam kan aangaan en zo de groei van deze religie beteugelen. ‘Europa slaapwandelt zijn ondergang tegemoet, een culturele, ideologische en politieke ondergang, omdat het kerkgezag de getto’s met immigranten heeft verwaarloosd.’ Saoedi-Arabië investeert miljoenen in Koranscholen en religieuze propaganda in Europa. Waarom zou de rijke Rooms Katholieke Kerk niet hetzelfde doen en christelijke scholen stichten, christelijke vrijwilligers de wijken insturen en zo de christelijke boodschap verspreiden?

Ayaan zet haar campagne tegen de radicale islam in haar nieuwste boek dus onvermoeibaar voort. Maar Ayaan is de afgelopen jaren blijkbaar tot de conclusie gekomen dat ze in dat gevecht tegen eerwraak, vrouwenbesnijdenis en gedwongen uithuwelijking nieuwe bondgenoten nodig heeft. Twee groepen die zij tot nog toe als haar geallieerden heeft beschouwd blijken te verdeeld of te slap. Haar Verlichtingsvriendjes – geleerden als Richard Dawkins, Sam Harris en Jonathan Israel – zijn ‘hopeloos verdeeld over de vraag hoe de islam het beste tegemoet kan worden getreden’. En Westerse feministen hebben niet ‘de moed of de visionaire kracht’ om haar te helpen haar droom te verwezenlijken.

Daarom moet Ayaan op zoek naar een nieuwe partner in een ‘strategische alliantie’ en komt ze uit bij ‘andere traditionelere bronnen van ideologische kracht in het Westen. En daar horen de christelijk kerken bij.’

Niet dat Ayaan zelf christen is geworden of dat van plan is. Niet dat alle kerken zich bij haar alliantie mogen aansluiten. Ze moeten ‘gematigd’ zijn, niet vijandig tegenover de wetenschap staan, niet fulmineren tegen abortus en niet het creationisme verdedigen. Maar ze gelooft dat het christendom een goede kans maakt. Want ten diepste, aldus Ayaan, zijn moslims op zoek naar ‘een verlossende God’, maar ‘in plaats van de christelijke God vinden ze Allah’. Ze wil moslims een ‘religieus leider als Jezus bieden’, die geen krijger was en ‘een God van liefde, verdraagzaamheid, rede en vaderlandsliefde’ verkondigde, zoals eeuwen later de paus in zijn rede aan de universiteit van Regensburg, die tot zulke felle protesten in de moslimwereld leidde.

Het betoog van Ayaan is op z’n minst opmerkelijk. Is haar koerswijziging het gevolg van haar verblijf in de Verenigde Staten waar de assertief atheïstische positie die zij hier in Nederland altijd innam, niet tot de goede toon behoort? En, zo zouden we ook kunnen vragen, wat verbeeldt Ayaan zich wel? Met haar ‘liberale jihad’, destijds samen met haar toenmalige bondgenoot Geert Wilders ontketend, heeft zij zelf een bijdrage geleverd aan de verwijdering tussen de fronten (liberaal en christelijk) die ze nu bij elkaar wil brengen. En waarom denkt zij eisen te kunnen stellen aan het soort christendom dat in haar ogen wel bruikbaar is en wat niet? Is juist dat vrijzinnige christendom dat zij nu als bondgenoot begroet, niet een bron van cultureel en godsdienstig relativisme en daarmee onbruikbaar? En is dat ‘christendom’ in staat moslims de verzoening met God door Christus aan te bieden? (En heeft Antoine Bodar haar dat destijds in Rome niet goed genoeg uitgelegd?)

Ayaan moet dus nog veel lezen en nog een beetje beter nadenken. Maar laten christenen haar oproep ondertussen zeer serieus nemen. Wat zij zegt over de zoektocht van moslims, en het gevaar van de radicale islam, is en blijft behartigenswaardig. Ayaan kan hen leren waar de eigenlijke fronten liggen. Christenen zelf zijn daar niet zo goed in, vervuld als zij nog altijd zijn met wantrouwen jegens liberalen als Ayaan en naïef als zij zijn door te denken aan bondgenootschappen met moslims om seculier Nederland te bestrijden. Laten zij Ayaan, deze moderne koningin van Scheba, dan uitleggen welk christendom de kracht heeft om met haar de strijd op het juiste front te voeren.

Ayaan, het beest en wij*

Verstoten door de medebewoners van haar appartementengebouw in Den Haag en bijna gedenaturaliseerd door toenmalig minister Verdonk, gaf Ayaan Hirsi Ali op 15 mei 2006 in een persconferentie te kennen dat zij Nederland ging verlaten. Vanaf 1 september van dat jaar ging zij in Washington werken voor het American Enterprise Institute, een neoconservatieve denktank.

Ruim een jaar later was zij ineens terug in Nederland. De bescherming die zij tot dan van de Nederlandse regering had genoten, was vanaf 1 oktober 2007 vervallen, en de Amerikaanse wetgeving voorziet niet in mogelijkheden om die bescherming over te nemen. Die beveiliging is nodig omdat Ayaan Hirsi Ali sinds 2002 met de dood wordt bedreigd vanwege haar kritiek op de islam. Tijdens een debat in het parlement bleek een meerderheid van de Tweede Kamer, inmiddels Ayaan-moe, het besluit van minister Hirsch Ballin te steunen om haar beveiliging in het buitenland te beëindigen.

Ayaan Hirsi Ali keerde daarop terug naar de Verenigde Staten, en werft sindsdien fondsen om haar beveiliging te financieren.

Nu wil het geval dat ik vanuit een vroegere hoedanigheid enige ervaring heb opgedaan met fondsenwerving in de Verenigde Staten, en daarom weet ik hoe mensonterend het voor Ayaan Hirsi Ali moet zijn om op deze manier door het leven te moeten. (En ondertussen heb ik haar - ‘een Darod, een Macherten, een Osman Mahamud, en een Magan’ - nog nooit horen klagen.)

Hier en daar schijnt de gedachte te bestaan dat fondsenwerving bij rijke Amerikaanse particulieren een fluitje van een cent is. Ik geloof graag dat Ayaan inmiddels, al dan niet via haar werkgever, over een uitgebreid netwerk aan contacten beschikt die op dit punt iets voor haar zouden kunnen en willen betekenen. Maar dit weet ik ook: alle fondsen die zij krijgt, zijn beperkt en voor een duidelijk omlijnde tijdsperiode. Mijn bangste vermoedens werden bevestigd toen onlangs bekend werd dat Ayaan na een bezoek aan Florida ruim 100.000 dollar bijeen had gezameld. Dat is natuurlijk helemaal niets. Het is genoeg om haar beveiliging op zijn hoogst één maand te financieren. Iedere maand moet zij dus een week op pad om het einde van de maand te halen.

In Nederland hebben wij daar geen boodschap meer aan – tot onze eeuwige schande. In Frankrijk is er inmiddels een groep intellectuelen en politici die iets voor haar wil doen. Die groep wordt aangevoerd door vooraanstaande nouveaux philosophes (voormalig linkse denkers) als Pascal Bruckner en Bernard-Henri Lévy. Deze groep wil Ayaan óf het Franse staatsburgerschap aanbieden, en de Franse staat dan voor haar beveiliging laten instaan, of een Europees fonds in het leven roepen om haar beveiliging te betalen. ‘Ik zou het een eer vinden Française te worden’, zei Ayaan afgelopen zondagavond tijdens een steunbetuiging in de aula van de Parijse École Normale Supérieure.

Pascal Bruckner (de Nederlandse vertalingen van zijn boeken verschijnen bij uitgeverij Sun) sprak tijdens die avond over ‘de kwalijke Nederlandse ommekeer’. Die bestaat in de overwinning van de angst voor het islamitische beest. ‘De gedachte dat elke scherpe stellingname het islamitische beest kietelt’ (aldus het verslag in de NRC van 11 februari). Zelf-islamisering is het woord dat arabist Hans Jansen inmiddels voor deze laffe mentaliteit heeft gemunt.

Tijdens een etentje zat ik deze week aan tafel met iemand die het Nederlandse besluit verdedigde. Ik reikte hem mijn glas rode wijn aan, een mooi vol glas met heerlijke Borollo. Hij vond dat maar een vreemd gebaar, en maakte geen aanstalten het glas aan te nemen. Ik liet het daarop tussen ons in op de tafel kapot vallen. Een ober kwam aangesneld om de boel op te ruimen. ‘Ik ben Hirsch Ballin, jij de Verenigde Staten, daar ligt Ayaan en daar schiet Frankrijk ons te hulp’, zei ik.

Onze angst voor het snel wakker getarte islamitische beest doet ons erin berusten dat een dappere vrouw als een opgejaagd hert door het leven moet, bedelend om haar beveiliging te regelen, en nu afwachtend wat de enthousiaste Franse toezeggingen waard zijn. Bruckner overdreef niet toen hij onze ‘weekheid’ vergeleek met de meegaandheid van Europees links met het communisme in de jaren zeventig. Het gekke is alleen dat Ayaan met haar autobiografie een Goelag Archipel heeft geschreven, en dat dat niet heeft geholpen.

* column verschenen in Binnenlands Bestuur van 15 februari 2008

Interview with Associated Press

A princess and a refugee stir national identity crisis in the Netherlands

The Associated Press
Wednesday, October 31, 2007

THE HAGUE, Netherlands: One was a Somali refugee, the other an Argentine investment banker. Both are now high profile Dutch women challenging this country to rethink its national identity.

Princess Maxima, the Argentine-born wife of Crown Prince Willem Alexander triggered a round of national soul searching about what exactly it means to be Dutch in an age of globalization and mass migration with a speech last month.

"The Netherlands is too complex to sum up in one cliché," she said. "A typical Dutch person doesn't exist."

Her comments have tapped into an unsettled feeling among many Dutch who say traditional values have been eroded in a country roiled by a rise in Muslim extremism — a view espoused by Ayaan Hirsi Ali, a conservative thinker who has turned her back on her Islamic roots.

Many in this nation of 16 million still identify with traditional images — seeing themselves as a nation of tolerant, hardworking, straight-talking individualists who bicycle around a flat landscape dotted with windmills and crisscrossed by dikes.

But the growing Muslim population — 850,000 and rising — is prompting a rethink.

"Unfortunately, the debate about Dutch identity is too often held at a very trite and trivial level — as if the discussion is between Brussels sprouts and wooden shoes on the one hand, and couscous and caftans on the other," said conservative commentator Bart Jan Spruyt.

Spruyt and other conservatives claim the long Dutch tradition — another key part of the country's identity — of welcoming immigrants and putting little or no pressure on them to integrate undermines Western values.

"What is really at stake, due to a frivolous immigration policies and decades of multicultural indifference, is the identity of the Dutch nation, Dutch history and culture as a part of the history of Western civilization," said Spruyt, founder of The Edmund Burke Foundation, a conservative think tank, and contributor to Opinio, a conservative weekly.

Hirsi Ali, the former Somali refugee turned prominent critic of radical Islam, is one of the success stories of Dutch immigration policy, but also one of its fiercest critics. She condemns the Dutch tradition of multiculturalism — saying tolerance for the intolerant has provided a dangerous breeding ground for Islamic radicalism.

Fear of such radicalism crystallized after the 2004 murder of filmmaker Theo van Gogh, Hirsi Ali's collaborator on the controversial movie "Submission" — a fictional study of abused Muslim women with scenes of near-naked women with Quranic texts engraved on their flesh.

Van Gogh's assailant shot the filmmaker and slit his throat on an Amsterdam street, leaving a letter pinned to his chest threatening the life of Hirsi Ali, who wrote "Submission's" screenplay.

Islamic extremism had been put on the public agenda earlier by populist politician Pim Fortuyn who called for an end to Muslim immigration and was also murdered, in 2002. His killer — an animal rights activist with no links to Islam — called Fortuyn a danger to society.

The death threat forced Hirsi Ali into hiding and Dutch authorities gave her 24-hour police protection. Yet she continued to speak out against Islamic radicalism and the Dutch system.

"Our migration policy is a failure," she told The Associated Press in an interview last year. "We used to pretend that we were a homogenous little country and that Holland is not a migration country. We have become a migration country like the United States."

Hirsi Ali moved to the United States last year to take a job with a conservative think tank in Washington D.C. — but returned home this month after the Dutch government said it would no longer pay for her round-the-clock protection while she was in America.

After she arrived as an asylum seeker fleeing an arranged marriage, Hirsi Ali quickly mastered the Dutch language, found a job and then went to university to earn a degree, eventually becoming a lawmaker for the conservative Liberal Party.

Since the Van Gogh slaying, the conservative government has reversed course on multiculturalism, passing a raft of laws that emphasize integration over cultural tolerance — most notably forcing foreigners to take citizenship courses and learn Dutch.

It's within that context that Princess Maxima's speech created such a stir.

Conservatives seized on it as harking back to the days of laissez-faire liberalism, an invitation to roll back a growing consensus among Dutch that immigrants must assimilate into established Dutch norms if they want to stay.

Dutch lawmakers from all sides of the political spectrum also have weighed in.

Prime Minister Jan Peter Balkenende — one of three government ministers who approved the princess' speech before she delivered it — supported her views; rightwing, anti-Islam lawmaker Geert Wilders labeled it politically correct "tittle-tattle."

Interwoven in the discussion is the role of the country's monarchy, which rarely speaks out on divisive issues.

Though deeply respected, Queen Beatrix and her family had always been seen as stodgy until Maxima reinvigorated the royal image with international flair. Wading into the integration debate "is a remarkable break with the tradition of discretion and political impartiality of the Royal House," wrote the NRC Handelsblad newspaper.

Han van der Horst, author of a popular book on Dutch culture and history, agrees with the princess that there is no such thing as a single Dutch identity — and staunchly defends the nation's live-and-let-live traditions.

He points to an old Dutch saying that translates as "everybody is entitled to his own views." But he hastens to add: "It doesn't mean you respect those views or share" those views.

That attitude historically allowed rigidly separated groupings known as "pillars" to form in society, meaning people of different faiths or political persuasion had not only their own churches, but also schools, newspapers, television and radio broadcasters and labor unions.

The system began to unravel in the 1960s, but parts of it endure even today and some observers see the rise of Islam as a new pillar in Dutch society — mosques are springing up around the country and Muslims have their own schools and Web sites. Apartment blocks in immigrant neighborhoods are festooned with satellite dishes that pick up television channels from their home countries.

Spruyt is one of those making the fifth column argument, saying that Islamic radicals "want to create enclaves of Muslim dominance and Shariah law, abolishing the rights and freedoms of liberal democracy. We cannot let that happen. We have to change them, they should not change us."

Mohammed Sini, the chairman of Islam and Citizenship, a national moderate Muslim organization, said there is a tendency in the Netherlands to group all Muslims together, bracketing moderates along with extremists.

He expressed hope that the old Dutch spirit of live-and-let-live would prevail.

"The key is respect — that you respect one another's values — that is a key Dutch trait and fortunately there are still many people here who carry on the Dutch culture in that way."