Vuilnisbakkenjournalistiek

Er is enige consternatie ontstaan over het verschijnen van een nieuw blad dat zichzelf nadrukkelijk presenteert als een politieke roddelglossy. Het heet Binnenhof en is een gezamenlijke publicatie van Weekend en het weekblad HP/De Tijd, beide uitgaven van Audax Publishing in Amsterdam. Mijn nieuwe column op de website van Binnenlands Bestuur gaat over de hypocrisie van de protesterende politici.

Op de cover staat Femke Halsema, een filtersigaret in de mond. Het blad biedt foto’s van het privéleven van politici, inclusief hun kinderen, en artikelen over hun geheime relaties (‘Jack de Vries was niet de enige’), over hun hypotheken, hun declaraties, hun eet- en drinkgewoonten en graaigedrag, en over de inhoud van hun vuilnisbakken.



D66-leider Alexander Pechtold zag foto’s van de inhoud van zijn vuilnisbak in het blad staan en klom in de pen om protest aan te tekenen tegen deze ‘vuilnisbakkenjournalistiek’, dit nieuwe hoofdstuk in de zoektocht naar nieuws, primeurs en entertainment. Hij wil niet dat de overheid of de rechterlijke macht grenzen aan de journalistieke vrijheid stellen, maar hoopt dat de journalistiek enige zelfbeheersing herwint en (met het interview met Ruben in De Telgraaf nog vers in het geheugen) zelf met een code komt waarin ieders privacy wordt gerespecteerd.

Ik kan me goed voorstellen dat politici geschrokken zijn van de inhoud van Binnenhof. Oude Haagse codes worden immers doorbroken. Iedereen in en rond Nieuwspoort weet wie het op de Haagse matras met wie doet, maar niemand schreef daar ooit over. Zoals ook nooit werd geschreven over wat er in Nieuwspoort en omgeving werd gezegd en gedaan. In die codes waren al enige scheuren en barsten ontstaan. Zo werd bekend dat Hero Brinkmans drankprobleem in de nachtelijke uren tot problemen kan leiden, en de affaire van Jack de Vries met zijn adjudante was vorige week een week lang nieuws, net zo lang tot De Vries vanwege deze ‘publicitaire druk’ aftrad.
Ik ben bang dat de publicatie van Binnenhof ertoe zal leiden dat nog minder mensen met goede kwaliteiten voor een loopbaan in de politiek zullen kiezen. Het risico van afbraak is immers groter dan ooit.

Maar tegelijk heeft het protest van politici tegen deze nieuwe trend iets hypocriets.
Worden politici in Binnenhof niet geconfronteerd met het eindpunt van een ontwikkeling waarin ze zelf zijn meegegaan? Politici moesten immers gewoon zijn, net als alle andere gewone mensen, zo zijn ze zelf gaan vinden. Als je aan die druk toegeeft, in tv-spelletjes gaat zitten, heel persoonlijke interviews geeft en jezelf eindeloos verlaagt om ‘de kloof met de kiezer’ te versmallen of op te heffen – ja, dan vraag je er ook om.

Bovendien hebben politici de vervelende gewoonte ontwikkeld om kiezers van alles en nog wat te beloven. Ze wekken zelf de indruk dat zij (de staat, de overheid) er zijn om alle problemen van burgers op te lossen (in plaats van toe te geven dat zij in negen van de tien gevallen onderdeel of bron van het probleem zijn). Daarmee wordt de burger gedegradeerd tot cliënt en consument. En als je dan geen waar voor hun geld kunt bieden, dan worden de consumenten ontevreden, en moet je niet vreemd opkijken wanneer kiezers je na verloop van tijd met afkeer en minachting tegemoet treden.

Binnenhof is dus een symptoom van een politieke cultuur in verval, en biedt natuurlijk geen enkele bijdrage aan een oplossing van dat probleem. En dat hebben politici aan zichzelf te danken.

HAFMO

Mijn nieuwe column op de website van Binnenlands Bestuur gaat over Hans van Mierlo, de vorige week overleden oprichter van D66.

De gebeurtenissen in de vaderlandse politiek buitelden de afgelopen week over elkaar heen. Mensen gingen weg, anderen kwamen aan boord. Het politieke landschap is daarmee binnen korte tijd volledig herschikt.

Door alle commotie is het feit van het overlijden van H.A.F.M.O. (Hans) van Mierlo wat uit het nieuws weggedrukt. Dat is spijtig, want het doet geen recht aan de betekenis die van Mierlo voor de vaderlandse politiek heeft gehad. Als oprichter van D66, als Kamerlid, senator, minister, heeft hij toch zeker het statuur van politici als Joop den Uyl en Ruud Lubbers.

Nu sta ik hier en daar bekend als rechts en conservatief, en sterker, dat ben ik ook. Het hoeft dan ook niemand te verbazen dat ik wat geplaagd word door ambivalente gevoelens wanneer ik aan Hans van Mierlo denk. Met zijn links-liberale gedachtegoed en zijn bijna lachwekkende onderschatting van de problemen op het gebied van immigratie en integratie ('Niets aan de hand, en die ene man Bouyeri was niet meer dan een gek') heb ik niets. Maar toch heb ik hem (stiekem) altijd
bewonderd.

Om twee redenen, denk ik: om zijn analyse van de verouderde en vermolmde politieke structuren en zijn pleidooi voor bestuurlijke vernieuwingen (die ik beiden volledig deel) en om zijn stijl: hij was een soort artistieke leidsman van progressief Nederland, en ik heb vaak gedacht: als je politiek actief wordt, dan moet je het zo doen: breed en ruim, met zwier, flair en nonchalance, met diepe kennis die je licht draagt en toepast, en altijd vooral beseffend dat er belangrijkere en leukere dingen in het leven zijn dan politiek.

Ik ben tegen romantiek in de politiek. Maar ik vind het prima wanneer die romantiek aan ons voorbij trekt tegen de achtergrond van een grijze bureaucratie. Met opgetrokken kraag langs een gracht lopen, en dan zeggen: ‘We waren ongerust. Over de politieke situatie in ons land. Over de verwarring en de ondoorzichtigheid. Over de tanende invloed van de kiezers’. Ja, dan zet je iets neer.





Van de bestuurlijke vernieuwingen (de 'kroonjuwelen' van D66) is niets terecht gekomen. We hebben geen gekozen burgemeester en geen districtenstelsel gekregen. Maar Van Mierlo was wel de man (en als politiek journalist in de jaren negentig heb ik daar destijds boven op gestaan) die paars heeft geschapen, en de politieke vernieuwingen (moderniseringen/afrekeningen) die paars heeft gerealiseerd, hebben politiek en samenleving wel vergaand gemoderniseerd.

Ik geloof niet dat hij politiek en samenleving daarmee dichter bij elkaar heeft gebracht. Wanneer we directere vormen van democratie hadden gehad en de bevolking werkelijk iets te zeggen had gehad, dan was ongetwijfeld duidelijk geworden dat de meerderheid helemaal niet op al die oplossingen voor luxeproblemen zat te wachten: euthanasie, homohuwelijk, legalisering van prostitutie, de verdere liberalisering van abortus.

Juist dus omdat hij er niet in was geslaagd de bestuurlijke vernieuwingen te realiseren die oorspronkelijk het bestaansrecht van zijn partij vormden, kon hij de morele moderniseringen doorvoeren waarmee zijn partij tot op de dag van vandaag wordt geassocieerd.

Het was voor de paarse mensen een mooie tijd, die jaren negentig. Het geld klotste tegen de plinten, alle politieke en werkelijke problemen konden worden afgekocht, en veel van wat in onze wetgeving nog traditioneel was, werd opgeruimd. En ondertussen begrepen ze niet dat welvaart altijd leidt tot een 'revolution of rising expectations', tot teleurstellingen en ontevredenheid dus, en daarmee tot het onbehagen dat nu smeult onder de huid van de samenleving. Ik denk dat Van Mierlo aan het einde van zijn leven niet meer begreep wat er eigenlijk aan de hand was. R.I.P.

'Mijn coalitie'

Op de website van HP/De Tijd een interviewtje met mij over de coalitie die mij in de gegeven omstandigheden het meest wenselijk voorkomt. Lees hier.

Balkenende

Dat heerlijke interview met Hans Wiegel al gelezen, vandaag in Trouw? Mijn column op de website van Binnenlands Bestuur gaat over hetzelfde onderwerp (net als mijn column in Elsevier overigens). Op 9 juni gaat het over de vraag of we een rechts kabinet krijgen: economisch rechts (CDA, VVD, D66) dan wel een beetje heel rechts (CDA, VVD, PVV) of paars-III (PvdA, VVD, D66, GL). Dat moeten de Balkenende-critici een beetje in het oog houden, vind ik.
(En waar ligt eigenlijk ten diepste de voorkeur van Rutte?)


Binnen acht jaar tijd is zijn vierde kabinet gevallen, hem wordt bovendien een gebrek aan regie en leiderschap verweten, maar daags na de implosie van zijn vierde kabinet wijst het CDA-hoofdbestuur Balkenende toch weer aan als lijsttrekker. Bij acclamatie zelfs, en in alle stilte.

Die aanwijzing is waarschijnlijk vooral bedoeld om een machtsstrijd om het partijleiderschap tussen Balkenende en Eurlings of Verhagen te voorkomen. Maar de laatste peilingen van Maurice de Hond roepen de vraag op of de CDA-leiding een wijs besluit heeft genomen.

Volgens die peiling komt Balkenende’s grote rivaal Wouter Bos als de grote winnaar naar voren (+4). Het CDA moet opnieuw een zetel inleveren. Er zijn meer kiezers die het CDA de schuld van de val van het kabinet in de schoenen schuiven dan dat er kiezers zijn die de zwarte piet bij de PvdA leggen (34 om 33 procent). Bovendien is slechts een op de drie CDA-kiezers tevreden als Balkenende opnieuw de lijst gaat aanvoeren. De jonge Camile Eurlings wordt steeds populairder. Nog slechter is de score voor Balkenende als premier. Een overgrote meerderheid (79 procent) van de bevolking wil Balkende niet terug als premier, slechts 16 procent wil dat wel.

Op grond van deze gegevens kunnen er volgens mij de komende maanden, tot aan de verkiezingen op 9 juni, twee dingen gebeuren. Er kan een sfeer ontstaan (of beter: die is er blijkbaar al) waarin de kiezer denkt: alles beter dan Balkenende. Dat zal tot een grote verkiezingsnederlaag voor het CDA leiden, en mogelijk tot een nieuw kabinet onder leiding van Wouter Bos (en die gaat dan een 'progressief', 'paars' kabinet in elkaar sleutelen).

Wat ook kan gebeuren – en het lijkt mij het waarschijnlijkst en in ieder geval hoop ik er op – is dat de campagne zo hard en onbehaaglijk zal zijn, en de uitslag op zo’n regelrechte ramp voor het land zal uitlopen, dat de kiezer toch weer massaal de toevlucht zal nemen tot het CDA van Balkenende.

Ik heb mij de afgelopen jaren met enige regelmaat kritisch over dat CDA uitgelaten. Het CDA ontpopt zich naar mijn mening al te vaak als niet meer dan een machtsmachine. De inhoudelijke boodschap, het verhaal, was in de woestijn onder paars fraai opgetuigd, maar in de afgelopen acht jaar is dat verhaal alleen maar verschraald geraakt tot een klein glas doodgeslagen bier. Als het CDA wil winnen zal het dat verhaal weer moeten laten bruisen. Het is nu niet meer zo goed voorstelbaar, maar Balkenende heeft de verkiezingen van 2002 met een lezingentournee gevoerd.

Aan de andere kant staat dat Balkenende dit landje toch door een landschap van uiterste politieke instabiliteit heeft geloodst. Acht jaar lang nu al weer. Zijn voorganger Kok had het veel gemakkelijker: er was geld in overvloed en alle meningsverschillen waren afkoopbaar. Dan is het niet zo moeilijk om goede sier te maken. Balkenende trad aan met de LPF van Fortuyn, kreeg te maken met een politieke moord, met de opkomst van sterk groeiende bewegingen op de vleugels van het politieke spectrum, kon in 2006 weinig anders dan in zee gaan met de PvdA, en werd achtervolgd door zeven grote plagen: naast Uruzgan waren dat de discussies over de JSF, Irak, het crisispakket, de AOW, embryoselectie ende grote financiële crisis.

En hij staat er nog. Niets veranderd ten opzichte van 2002. Er moet iets zijn wat wij maar niet kunnen of willen zien. Het kan gereformeerde ambitie zijn, maar dan is die ons land toch maar ten goede gekomen – op een manier weliswaar waarvan ik in principe niet onder de indruk kon komen (vanwege de ontstentenis van dat verhaal), maar waarvan ik denk en erken dat er toch een enorme kracht in schuil gaat.

Het zou best kunnen dat de kiezers dat tussen nu en 9 juni ook gaan vermoeden.

Is Geert Wilders een gevaarlijke rechts-extremist?

Als je geen inhoudelijk verhaal hebt moet je je toevlucht nemen tot beschuldigingen en verdachtmakingen. Dat is precies wat politiek en bestuurlijk Nederland doet met een rapport over de PVV, dat zegt dat Wilders een gevaar is voor de staatsveiligheid. Koren op de molen van minister Van der Laan en D66-leider Alexander Pechtold. Vanmiddag sprak ik daarover in het radio 1-programma Standpunt.nl. U kunt dat programma hier beluisteren.

Wat is er aan de hand op rechts?

Vanmorgen zat ik in het programma 'Aan de slag' van BNR Nieuwsradio, om te praten over de situatie op de politiek rechtervleugel: de implosie van de VVD en de onstuitbare groei van zowel D66 als de PVV. U kunt de uitzending hier besluisteren.

Wil het echte D66 opstaan?

Deze week is mijn eerste nieuwe column verschenen op de website van (het feestelijk ge-restylde) Binnenlands Bestuur. Die column gaat over de groei van D66 in de peilingen. Nu het CDA op 27 zetels staat en de PVV op 28 zetels, is Pechtold met zijn 25 zetels slechts vier zetels van het Torentje en het Catshuis verwijderd. Daarom wordt het eens tijd om na te gaan wat de kandidaat-premier van links inhoudelijk voorstaat, en hoe zijn opvattingen zich verhouden tot die van zijn partijgenote Marietje Schaake, die heel wat minder multiculti blijkt dan Pechtold zelve. Lees de column hier.

In gesprek met...Boris van der Ham (D66)

Samen met Theodoor Holman interviewde ik voor Het Gesprek het D66-kamerlid Boris van der Ham. Met drie zetels in de Tweede Kamer, staat D66 'virtueel' op 14 zetels. Dus na de volgende verkiezingen weer in het midden van de macht? Bekijk de uitzending hier.